A principios deste curso 2016 - 2017, fixemos esta mesma enquisa co obxectivo de coñecer o nivel de partida do alumnado en cuestións de xénero. Ata que punto podían recoñecer o machismo en determinadas afirmacións?. Na entrada á que se pode acceder premendo neste enlace explicábase o obxectivo de cada un dos items da enquisa.
A finais de curso repetimos a mesma enquisa (malia que algúns items daban lugar a error de interpretación sobre o que se preguntaba) despois de barallar a posibilidade de redactar doutro modo os items para non dar lugar a confusión. Non se fixo o cambio por medo a desvirtuar os resultados finais, é dicir, que se había melloría nos resultados puidera deberse máis á esa mellora na redación que a un verdadero cambio cognitivo das rapazas e rapaces.
A enquisa tiña por obxectivo detectar dende o machismo a nivel únicamente de linguaxe sexista, pasando por diferentes estereotipos de xénero femininos e masculinos, ata chegar a consignas feministas e postmachistas. Moitos items eran de recheo, con frases coas que saben que a profesora non está dacordo, incluso indignantes, para asegurar que non responden a todo o bon como feminista, e todo o malo como machista.
Apliquei a enquisa en todos os meus cursos: un pequeno grupo de 5 alumnos de 2º da ESO, do Progama de Mellora da Aprendizaxe e o Rendemento e os grupos de 3º e 4º da ESO.
En 2º da ESO a enquisa demostrou que o nivel de partida era realmente básico. O grupo reflicte o machismo que se respira nunha parte moi amplia da sociedade, nos medios de comunicación, publicidade, etc. Neste grupo os estereotipos sexistas están totalmente interiorizados como naturais e houbo que empezar por tratar de facerlles ver que as mulleres valen tanto coma os homes, que a división sexista dos xoguetes é algo artificial e sen sentido, e que insultar en feminino é insultar a todas as mulleres. Mostráronse receptivos á aprendizaxe, pero é moi difícil cambiar ideas previas adquiridas firmemente ao longo de toda unha vida nuns cantos meses, incluso a pesar do traballo realizado en anos anteriores por outras compañeiras, e o traballo realizado polas profesoras deste curso tanto en titoría como noutras materias, como contido transversal.
En 3º traballámolo de forma transversal, dedicándolle únicamente 3 sesións específicamente, unha de elas, a actividade organizada para o 8 de marzo, sobre o corto "Alike".
En 4º de Eso traballouse de forma transversal, pero tamén específicamente a través da materia de valores, facendo o alumnado algúns traballos sobre o machismo en diferentes campos elixidos de forma libre.
1. Linguaxe sexista:
Para facer entender a importancia de empregar unha linguaxe non sexista, fíxose fincapé ao longo de todo o curso na invisibilización da muller en todos os campos. Especialmente na materia de historia, visibilizábase ás mulleres que non soen aparecer nos libros de texto, como as mulleres que foron nas primeras viaxes tras o descubrimento de América (3º da ESO), as mulleres ilustradas, raíñas déspotas ilustradas, etc. En cada período da historia facíaselle ver ao alumnado que as mulleres estaban presentes malia que non se reflicta nos libros de forma habitual. Empregando unha linguaxe sexista a Historia da Humanidade convértese na Historia do Home.
Para que foran conscientes de que cando empregamos o xenérico masculino, en realidade non estamos pensando en mulleres, fixemos dúas actividades princpiais. A primeira consistíu en ver o seguinte vídeo, xusto despois de facer a enquisa, e preguntarlles se pensaran en mulleres cando leron "moros fora" na enquisa. Pero o máis impactante foi a actividade do 8 de marzo "Alike". O interesante deste corto é que non aparecen mulleres, tan só unha nena como figurante; pero ao ver o corto e despois preguntarlles de qué cor eran as mulleres, o 90 % do alumnado afirma que eran grises, mentres que só o 10% se decatan de que non hai presenza de mulleres. É unha perfecta alegoría da linguaxe sexista, xa que o corto exprésase cunha linguaxe visual sexista.
2. Estereotipos e cosificación das mulleres.
Traballamos tanto a falsidade dos estereotipos sexistas, como a cosificación das mulleres e as súas consecuncias.
En 2º de ESO os materiais seran máis directos e sinxelos. Por exemplo:
3. A importancia de analizarnos continuamente e procurar evitar o sexismo na nosa contorna.
Traballamos os distintos tipos de maltrato, pero especialmente os que poden sufrir o inflixir en idade adolescente.
5. Dúbidas e debates.
Por último en 4º da ESO, a través da materia de valores, traballamos con dúbidas e fixemos debates dirixidos sobre aspectos do machismo ou do feminismo que traía o propio alumnado: anuncios, programas de televisión, noticias, etc. Nestes debates é onde máis se aprecia a evolución do alumnado. Evolucionaron incluso en aspectos non directamente relacionados co feminismo en sí, ainda que sí con outros colectivos discriminados, como as lesbianas e homosexuais e a transexualidade.
6. Traballos de investigación.
Na materia de valores de 4º da ESO, o alumnado fixo unha serie de traballos persoais de investigación sobre o machismo ou o feminismo nos máis variados temas. Cabe destacar especialmente dous traballos especialmente bos, explicados polas propias alumnas nestes videos:
